วัดสมอง ประลองปัญญา กับ “หมากรุกไทย”

ถ้าพูดถึงเกมกีฬาในร่มที่ไม่ต้องการพื้นที่มากมายนัก ใช้ผู้เล่นเพียงแค่ 2 คน แต่ได้รับความนิยมและเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกคงต้องยกให้ “หมากรุก” เดิมทีหมากรุกนั้นเป็นกีฬาของชนชั้นสูงเหล่าบรรดากษัตริย์หรือเชื้อพระวงศ์มักนิยมเล่นกันในรั้วพระราชวังและต่อมาค่อย ๆ แพร่ขยายลงมาสู่ขุนนาง ทหาร และประชาชนทั่วไปเหมือนในปัจจุบัน ประวัติศาสตร์ของหมากรุกไม่มีบันทึกไว้แน่ชัดว่าเกิดขึ้นมาจากที่ไหน ใครเป็นคนคิดค้นการเล่นหมากรุกขึ้น แต่สันนิฐานกันว่าเกิดขึ้นที่ประเทศอินเดียโดยเดิมที่เรียกว่า “จตุรงค์” หมายถึงกองทัพ 4 เหล่า ประกอบด้วย ช้าง ม้า รถ และพลเดินเท้า และต้องเล่นกันถึง 4 คนในยุคเริ่มแรกแต่ต่อมาถูกพัฒนาให้เล่นแค่ 2 คนเหมือนในปัจจุบัน

“ เดินไม่ดูตาม้าตาเรือ ” สำนวนไทยที่มาจากการเล่นหมากรุก

หมากรุกเป็นเกมกระดานที่ต้องชิงไหวชิงพริบต่อสู้กันอย่างสนุก กระดานหมากรุกไทยจะมีช่องทั้งหมด 64 ช่องโดย 1 แถวมีทั้งหมด 8 ช่องและมีทั้งหมด 8 แถว แบ่งออกเป็น 2 ฝ่าย แต่ละฝ่ายมีตัวเล่นฝ่ายละ 16 ตัวโดยจะมี ขุน เป็นหมากตัวสำคัญที่สุดเพราะถ้าเราสามารถกินขุนของฝ่ายตรงข้ามได้ก็ถือว่าเป็นฝ่ายชนะ ขุนสามารถกินและเดินได้ทุกทิศทางรอบตัวมันเองแต่จะเดินได้แค่ที่ละ 1 ช่องเท่านั้น เม็ด หรือ ควีนในหมากรุกสากล สามารถเดินไปในแนวทแยงได้ทั้ง 4 ด้านและสามารถเดินยาวไปจนสุดกระดาน โคน หรือบิชอปในหมากรุกสากล ลักษณะการเดินจะเดินไปในแนวทแยงได้ 4 ด้านเหมือนกับเม็ดแต่จะเพิ่มแนวตรงด้านหน้ามาด้วยก็คือสามารถเดินได้ 5 ทิศทาง แต่จะเดินได้แค่ทีละ 1 ช่องเท่านั้นไม่เหมือนกับเม็ดที่สามารถเดินได้จนสุดกระดาน ม้า เป็นหมากตัวสำคัญอีกตัวหนึ่ง ลักษณะการเดินของม้าจะคล้าย ๆ กับตัว L ในภาษาอังกฤษ สามารถเดินได้ 8 ทิศทางและยังเดินข้ามหมากตัวอื่นได้อีกด้วย เรือ สามารถเดินไปในแนวตั้ง – แนวนอน ได้ทั้งหมด 4 ทิศทางรอบตัวและสามารถเดินไปจนสุดกระดานได้เหมือนกับเม็ดแต่คนละแนวกัน เบี้ย เป็นหมากที่สามารถเดินไปข้างได้ทีละ 1 ช่องเท่านั้นและกินในแนวทแยงซ้าย – ขวาได้ทีละ 1 ช่องเช่นกัน การจะเล่นจนจบเกมหรือเอาชนะกันได้นั้นค่อนข้างใช้เวลาพอสมควรและผู้เล่นต้องมีการวางแผน มีการคิดไตร่ตรองสถานการณ์ก่อนล่วงหน้าว่าถ้าเดินหมากตัวนี้ไปจะมีความน่าจะเป็นแบบไหนเกิดขึ้นได้บ้าง กฎและกติกาของหมากรุกซับซ้อนและจำเป็นต้องทำความเข้าใจก่อนจะเล่น เพราะการเดินผิดแค่ครั้งเดียวอาจหมายถึงความพ่ายแพ้เลยก็ได้

ปัจจุบันกีฬาหมากรุกได้แพร่ขยายไปทั่วโลก ผู้คนให้ความสนใจและได้รับความนิยมจากคนทุกเพศทุกวัยไม่ว่าจะเป็นคนแก่เคี้ยวหมากอยู่บ้าน วัยรุ่นหรือวินมอเตอร์ไซค์ หรือแม้แต่เด็กวัยประถม หมากรุกในแต่ละประเทศก็จะมีรูปแบบของการเล่น มีกฎและกติกาที่แตกต่างกันไป แต่สิ่งเดียวที่ต้องมีเหมือนกันคือมันสมองในการเล่น การหลอกล่อ ต้องมีความรอบคอบในการเดินหมากแต่ละตัว และที่สำคัญคือสมาธิระหว่างเล่นเกม ทั้งหมดนี้รวมกันเป็น “หมากรุก”